HPLC, karmaşık organik bileşiklerin ayrılması ve tanımlanması ile uğraşan laboratuvarlarda ana destek sistemidir. Sanayi sektöründe, bazı laboratuvarlar, Kalite kontrol ve Ar-Ge bölümlerinde, yılda 365 gün 7 gün 24 saat çalışan birçok HPLC sistemi ile donatılmıştır. Bu sistemlerin kapalı kalma süresi, üretim ve adam-saat kaybı açısından çok pahalı olduğunu kanıtlıyor. Bu nedenle HPLC sistemlerini çalışır durumda tutmak son derece önemli hale geliyor.
HPLC sistemi farklı modüllerden oluşur ve beklenmedik bir şekilde işler ters gidebilir. Sistem mükemmel performans gösterirken bile önleyici bakım programlarını sıkı bir şekilde katı kurallar ile takip etmek zorunluluktur. Aksi senaryolar, büyük maliyet kayıplarına kapı aralar.
İnternette veya sitemizde kısa bir arama ile önleyici bakım konusunda sayfalarca birçok kapsamlı HPLC metni bulunabilir. Bu kısa makalenin amacı, sistemin sorunsuz çalışmasını sağlayabilecek bazı değerli ipuçlarını sunmaktır.
Mobil Faz;
Mobil faz, HPLC'nizin yaşam çizgisidir. HPLC sistemini insan vücuduna benzettiğimizi neredeyse her eğitimimizde dile getiririz. Bu bakış açısı ile mobil faz gerçekten HPLC sisteminin yaşam kaynağıdır. Akıştaki herhangi bir kesinti, piklerin alıkonma süresinde dengesiz taban çizgisi ve düzensiz dalgalanmalara neden olabilir. Hatta mobil fazda olan istenmeyen bir kontaminasyon veya partikül hayalet pikler, kolon ve tubing tıkanmaları, dedektör akış hücrenizin kirliliği gibi onlarca probleme yol açabilir.
Kısaca birçak ip ucunu inceleyecek olursak;
- Mobil faz karışımları hazırlamak için yüksek saflık dereceli solventler ve HPLC dereceli su kullanın (Ultra Saf Su)
- Mobil faz her seferinde taze olarak hazırlanmalıdır.
- HPLC sınıfı mobil faz çözücülerin bile kullanımdan önce 0,45 µ filtre kullanılarak vakum altında filtrelenmesi tavsiye edilir.
- Pratik olarak çevrimiçi filtreleri düzenli olarak temizleyin veya değiştirin
- Sisteminizde yerleşik (in-line) gaz giderme sistemi olsa bile hazırlık sırasında mobil fazın gazını giderin.
- Mobil fazın değiştirilmesi gerektiğinde, sistemi ara polariteye sahip solvent ile yıkayın ve ardından sadece yeni mobil fazda çalıştırın.
- Tamponlu mobil fazlar kullandıktan sonra sistemi en az 200 ml su ile yıkayın. Tamponların kurumasına izin verilirse, pistonlara ve piston contalarına zarar verebilecek katı kristal tortuların oluşumuna yol açar.
Örneklem;
- Numuneyi mobil fazda çözmeyi deneyin. Bu mümkün değilse, yakın polariteye sahip bir çözücü içinde çözmeyi deneyin.
- Enjeksiyondan önce numuneyi şırınga ucu bir filtreden süzün.
- Otomatik numune alma cihazına yüklemeden önce numune şişelerini numune solüsyonuyla durulayın.
Kolon Bakımı;
Kolon kritik bir bileşendir ve uygun dikkat ve özeni gerektirir:
- Termal veya mekanik şoklara maruz kalarak dolgu maddesinin hasar görmesini önleyin
- Akış hızı ve basınç gibi çalışma koşullarının ani değişikliklerinden kaçının
- Ana kolondan önce ön(guard) kolon kullanın
- Depolamadan önce kolonda kalan mobil fazı uzaklaştırın. Bunun için uygun kolon yıkama ve saklama talimatlarını izleyin. Genelde kolon üreticileri her kolon için kullanıcı kılavuzunda bunu detaylı olarak belirtir. Önceliğiniz üreticinin kılavuzlarında belerittiği yöntemler olmalıdır. Uzun süreli saklama için üreticinin önerdiği solvent ile temizleyin ve saklayın ve uç kapaklarını (plug) kapatın
- 2 – 8 pH aralığındaki kolonları kullanın.
- Sık kullanılan kolonların bir stoğunu tutmak iyi bir fikirdir.
Pompa Bakımı;
Sisteminizin verimliliği, pompanın her zaman istenilen akış oranlarında tutarlılık sağlama yeteneğine bağlı olacaktır.
- O-ringler, pistonlar, çek valfler vb. gibi önerilen temel yedek parçalarda stoklu çalışın.
- Bileşen parçalarına zarar vermemek için belirtilen basınç sınırları dahilinde kalın.
- Tamponların pompanın içinde kurumasına izin vermeyin
- Tedarikçi tavsiyelerine göre periyodik olarak contaları ve o-ringleri temizleyin
- Düzenli aralıklarla çevrimiçi (in-line) filtreleri temizleyin
- Önceki mobil faz bileşenlerini uzaklaştırmak için pompayı yeni mobil faz ile doldurun
Enjektör Bakımı;
- Çapraz kontaminasyon yani enjeksiyonlar arası taşımayı önelemek önemlidir. Enjektörü daima uygun yıkama solüsyonu ile yıkayın.
- Enjeksiyonlar arasında ve ayrıca otomatik numune alıcıyı kullanırken izopropanol ile yıkayın
- Sisteme uygun iğne yıkama solüsyonlarını takın ve her analiz öncesi sistem yıkama talimatları ile iğneyi de iyice yıkadığınızdan emin olun.
Dedektör Bakımı;
Dedektör yanıtı, sonuçlarınızın nihai çıktısına karar verir. Dedektörün kullanımı ve bakımı, diğer HPLC bileşenleriyle aynı öneme sahiptir:
- Sürekli kullanımda lamba, taban çizgisi gürültüsüne ve kaymaya katkıda bulunabilir. Stokta yedek bir lamba bulundurun ve tedarikçi tavsiyelerine göre değiştirin.
- Mobil faz hazırlığı için HPLC saflıkta solventler kullanın.
- Dedektör hücrelerinin içinde kabarcık oluşumunu önlemek için çözücülerin gazını daima giderin
- %10 nitrik asit veya kromik asit ile gerektiğinde hücreyi çevrimdışı olarak temizleyin. Birkaç hacim su ve son olarak mobil faz ile yıkayın.
- Akış hücresinin dayanabileceği maksimum basınç değerinin üzerine çıkmayın. Her üretici dedektör üzerine akış hücresinin dayanabileceği maksimum basıncı yazar. Bunu okuyun ve bu sınırı aşmayın.
Yazılan ipuçları, HPLC sisteminin uzun süre sorunsuz çalışmasını sağlayabilir. Tüm bunlar bir öneri niteliğindedir ve sizlerin tecrübeleri ile modifiye edilerek en etkili uygulamalar oluşturulabilir.
Orhan Çakan
